Bạn có bao giờ tự hỏi, những “thiên đường” mua sắm lộng lẫy mà chúng ta quen thuộc ngày nay đã trải qua những giai đoạn phát triển như thế nào? Từ những khu chợ крытый châu Âu thế kỷ 19 đến những trung tâm thương mại khổng lồ tích hợp mọi tiện ích hiện đại, lịch sử phát triển của trung tâm thương mại là một hành trình đầy thú vị, phản ánh sự thay đổi trong văn hóa mua sắm và lối sống của con người. Hãy cùng mình khám phá hành trình này nhé!
Trung tâm thương mại đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, là nơi chúng ta không chỉ mua sắm mà còn vui chơi, giải trí và gặp gỡ bạn bè. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, khái niệm về một không gian tập trung nhiều cửa hàng và dịch vụ đã xuất hiện từ rất lâu đời.
Những dấu mốc đầu tiên: Chợ và các hành lang mua sắm
Lịch sử của trung tâm thương mại có thể bắt nguồn từ những khu chợ крытый (covered market) xuất hiện ở châu Âu vào cuối thế kỷ 19. Những cấu trúc này, như Burlington Arcade ở London (mở cửa năm 1819), mang đến trải nghiệm mua sắm có mái che, bảo vệ khách hàng khỏi thời tiết khắc nghiệt.
Trước đó, vào năm 1798, Passage du Caire ở Paris đã trở thành hành lang mua sắm крытый đầu tiên trên thế giới. Tiếp theo là Royal Opera Arcade ở London (1816) và Burlington Arcade nổi tiếng hơn (1819). Các thành phố Tây Âu đặc biệt xây dựng nhiều trung tâm mua sắm theo phong cách hành lang như vậy.
Sự xuất hiện của “malls” ở Mỹ và kỷ nguyên của ô tô
Thuật ngữ “mall” ban đầu dùng để chỉ một con phố đi bộ có các cửa hàng dọc theo. Tuy nhiên, vào cuối những năm 1960, nó bắt đầu được sử dụng phổ biến để chỉ các trung tâm mua sắm крытый lớn, trở nên ngày càng phổ biến ở Mỹ.
Một trong những trung tâm mua sắm kiểu này đầu tiên là Country Club Plaza, khai trương năm 1924 bởi J.C. Nichols Company. Điều thú vị là trung tâm này được xây dựng cách trung tâm thành phố Kansas, Missouri 5 dặm, trong một khu vực dân cư thưa thớt. Dự án có chi phí 5 triệu đô la vào thời điểm đó, tương đương khoảng 89 triệu đô la ngày nay, với gần một nửa diện tích dành cho bãi đậu xe và đường rộng, cho thấy sự ảnh hưởng của ô tô đến sự phát triển của trung tâm thương mại.
Một trong những trung tâm mua sắm крытый đầu tiên ở Mỹ là Cleveland Arcade, mở cửa năm 1890 ở Cleveland, Ohio. Nó được mô phỏng theo Galleria Vittorio Emanuele II ở Milan, Ý, thường được xem là trung tâm thương mại đầu tiên của thế giới (mở cửa năm 1877). Cleveland Arcade trải dài hơn 90 mét, cao 5 tầng và được coi là một thành tựu kiến trúc thời bấy giờ, thu hút người mua sắm từ khắp nơi trên thế giới.
Sự phát triển và đa dạng hóa của trung tâm thương mại
Trong những thập kỷ tiếp theo, trung tâm thương mại tiếp tục phát triển và đa dạng hóa về quy mô, thiết kế và các loại hình dịch vụ cung cấp. Từ những trung tâm mua sắm đơn giản với một vài cửa hàng bách hóa lớn và các cửa hàng nhỏ lẻ, chúng đã phát triển thành những khu phức hợp khổng lồ, tích hợp rạp chiếu phim, khu vui chơi giải trí, nhà hàng, khách sạn và thậm chí cả khu dân cư.
Sự ra đời của các trung tâm thương mại vùng (regional mall) và siêu trung tâm thương mại (superregional mall) vào cuối thế kỷ 20 đã đánh dấu một bước tiến lớn trong lịch sử phát triển của loại hình này. Những trung tâm này có diện tích rất lớn, quy tụ hàng trăm cửa hàng thuộc nhiều thương hiệu khác nhau và cung cấp vô số tiện ích, trở thành những điểm đến hấp dẫn cho cả ngày dài của gia đình.
Lịch sử phát triển trung tâm thương mại ở Việt Nam
So với thế giới, lịch sử phát triển trung tâm thương mại ở Việt Nam có phần muộn hơn. Trước đây, hoạt động thương mại chủ yếu diễn ra tại các chợ truyền thống. Theo Cục Văn Thư & Lưu Trữ Nhà Nước, việc xây dựng Nhà Godard (sau này là Tràng Tiền Plaza) là một bước ngoặt cho thương mại Hà Nội, vốn trước đó chỉ có các chợ truyền thống như chợ Bạch Mã (có từ thời Lý) và chợ Cầu Đông.
Một hình thức tiền thân khác của trung tâm thương mại có thể kể đến là các thương xá như Thương xá Tax ở Sài Gòn (khoảng thập niên 60-70), tương tự như phong trào Grands Magasins (các cửa hàng bách hóa lớn) trên thế giới. Tuy nhiên, đến khoảng năm 1978, Thương xá Tax đã giải thể và trở thành một công ty quốc doanh.
Sự trỗi dậy của các trung tâm thương mại hiện đại ở Việt Nam bắt đầu vào cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, song song với quá trình đô thị hóa và mở cửa kinh tế. Các trung tâm thương mại đầu tiên thường có quy mô nhỏ và tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.
Những năm gần đây, thị trường trung tâm thương mại ở Việt Nam đã có sự phát triển vượt bậc cả về số lượng và chất lượng. Các trung tâm thương mại lớn với quy mô hàng chục, thậm chí hàng trăm nghìn mét vuông đã xuất hiện, tích hợp đầy đủ các yếu tố mua sắm, giải trí, ẩm thực và dịch vụ, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Các tên tuổi lớn như Vincom, AEON Mall, Lotte Mall đã trở thành những điểm đến quen thuộc của người dân thành phố.
Ảnh hưởng của lịch sử đến trung tâm thương mại ngày nay
Nhìn lại lịch sử phát triển, chúng ta có thể thấy rõ sự thay đổi trong vai trò và chức năng của trung tâm thương mại. Từ những khu chợ крытый đơn thuần, chúng đã trở thành những không gian phức hợp, không chỉ là nơi mua bán hàng hóa mà còn là trung tâm văn hóa, giải trí và giao lưu của cộng đồng.
Thiết kế của các trung tâm thương mại ngày nay cũng chịu ảnh hưởng sâu sắc từ lịch sử phát triển. Chúng ta vẫn có thể thấy những yếu tố kiến trúc gợi nhớ về các hành lang mua sắm cổ điển, đồng thời được kết hợp với những tiện nghi và công nghệ hiện đại để đáp ứng nhu cầu của cuộc sống đương đại.
Kết luận
Lịch sử phát triển của trung tâm thương mại là một câu chuyện dài và đầy biến động, phản ánh sự thay đổi trong xã hội, kinh tế và văn hóa của con người. Từ những khu chợ крытый đơn sơ đến những “thành phố” mua sắm hiện đại, trung tâm thương mại đã chứng tỏ vai trò quan trọng của mình trong đời sống xã hội. Tại Việt Nam, sự phát triển mạnh mẽ của các trung tâm thương mại trong những năm gần đây cho thấy tiềm năng to lớn và sự yêu thích của người tiêu dùng đối với loại hình này. Hy vọng bài viết này đã mang đến cho bạn cái nhìn thú vị về hành trình phát triển của trung tâm thương mại!
